کد مطلب:48011 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:125

گنجینه پرسمان » قرآن

چرا كلمه ملك، در سورة حمد مَالِك، و در سورة ناس مَلِك تلفّظ ميشود؟ كدام درستتر است چرا؟

اين كه چرا كلمة ملك در برخي جاهاي قرآن، (مانند: حمد،4) مَالِك و در جاهاي ديگر، (مانند: ناس،2) مَلِك خوانده ميشود، از دو جهت قابل بررسي است: 1. از جهت لفظي 2. از جهت معنا و مفهوم

از جهت لفظي، قرّأ سبعه و عموم مسلمانان، در سورة ناس، به صورت مَلِك الناس ميخوانند; ولي در سورة حمد اختلافي است; برخي مَلِك يوم الدين; و برخي ديگر مَالِك يوم الدين قرائت نمودهاند. در قرائت الفاظ قرآن كريم، ما تابع قرائت صحيح، يعني قرائت عموم مسلمانان كه نسل به نسل به ما رسيده، و مطابق با قرائت حفص از عاصم است، ميباشيم.( ر.ك: تاريخ قرآن، آيت اللّه معرفت، ص 152 ـ 153، نشر سمت)

قرائت معروف بين مسلمانان، يعني قرائت حفص از عاصم در سورة حمد به صورت مَالِك يوم الدين، و در سورة ناس، مَلِك الناس ميباشد; لذا ما هم همان گونه ميخوانيم، و آن را درستتر ميدانيم.

اما از جهت معنا; واژه مَلِك و مَالِك، هر دو از اسماي حسناي الهي; و دربارة خداوند به يك معنا، يعني حاكم، حكمران، صاحب حكومت و متصرّف (تصرف كننده) ميباشد.( ر.ك: قاموس قرآن، سيدعلي اكبر قرشي، ج 6، ص 274، دارالكتب الاسلاميه / مجمع البحرين، الطريحي، ج 4، ص 229، واژه ملك، دفتر نشر فرهنگ اسلامي. ) اما موارد كاربرد آن دو متفاوت است; برخي از دانشمندان گفتهاند در واژة مَلِك ]صفت مشبهه[ نظر به جهت ثبوت مالكيت; و در واژه مـَالِك نظر به جهت قيام صفتِ مالكيت به خداوند است.

بنابراين مَلِك در مواردي به كار ميرود كه نظر به مطلق مالكيت ثابت، است، مانند: هو الملك القدوس (حشر، 23)، فتعالي اللّه الملك الحق (مؤمنون، 116)، مَلِك الناس (ناس، 2) اما مَالِك در مواردي به كار ميرود كه تنها نظر به قيام مالكيت به او ]كه معناي اسم فاعلي[ است دارد، مانند مَالِك يوم الدين(حمد، 4)، قل اللهم مـَالِك الملك (آل عمران، 26).( ر.ك: التحقيق في كلمات القرآن الكريم، حسن المصطفوي، ج 11، ص 172، نشر وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامي. ) آنچه گفته شد در صورتي است كه اين دو واژه در مورد خداوند به كار روند، اما اگر اين دو واژه در مورد انسان ها استعمال شوند، از جهت معنا با يكديگر متفاوتند; آن چه در حيطه و اختيار مَلِك است، بيشتر از مـَالِك ميباشد، و قدرت و استيلاي مَلِك از مـَالِك بيشتر است; لذا مَلِك اعم از مـَالِك است.( مجمع البحرين، همان. )

جهت آگاهي بيشتر در اين مورد به چهارده روايت در قرائت قرآن مجيد، دكتر محمد جواد شريعت، ص 43 ـ 46، نشر معاونت پژوهشي سازمان تبليغات اسلامي مراجعه فرماييد.